Πατήσαμε το χώμα που μυρίζει ακόμα μπαρούτι

Σαν σήμερα(σ.σ. εχθές), πριν 148 χρόνια γράφτηκε μία από τις πιο μαύρες και ταυτόχρονα ηρωικές σελίδες στην ιστορία της Κρήτης και ολόκληρης της Ελλάδας. Ο γενναίος πρόλογος που γράφτηκε στην Ιερά Μονή Αρκαδίου το 1866, επιφύλασσε τον πιο τραγικό επίλογο για όλους όσοι αποφάσισαν να θυσιαστούν για να νιώσουν ελεύθεροι μέσα από την αυτοπυρπόληση τους και όχι παραδομένοι στα πυρά των Τούρκων.

“Μέσα στο μοναστήρι βρυχώνται λέοντες και έξω ωρύονται τίγρεις”
. Φτάνοντας στον τόπο που αποτελεί ένα από τα ιερότερα σύμβολα της κρητικής ελευθερίας, η περιγραφή γίνεται εικόνα μπροστά στα μάτια του επισκέπτη, καθώς προχωρά από την κύρια είσοδο προς τη Μονή. Η Ιερά Μονή Αρκαδίου, που βρίσκεται σε απόσταση 23 χλμ. βορειοδυτικά από το Ρέθυμνο, κατέγραψε ένα σημαντικό μέρος της ελληνικής ιστορίας επί τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Το 1866, ο τόπος γέμισε με άψυχα σώματα των Κρητών μαχητών για μια θέση στην ελευθερία.
Απότομοι βράχοι, καταπράσινοι θάμνοι, ελαιόδεντρα, κουκουναριές, κυπαρίσσια και αμπέλια προετοιμάζουν σε όλη τη διαδρομή για όσα θα ακολουθήσουν στη συνέχεια, όποιον οδεύει προς το μοναστήρι. Μπαίνοντας από την είσοδο της μονής, η προσοχή επικεντρώνεται σε αποθήκες, κελιά, κελάρια, επιβλητικές πύλες.

Στον δρόμο προς τη Μονή, η βροχή προετοιμάζει για όσα βρίσκονται λίγο παρακάτω

Από το σύνολο των κτισμάτων, ξεχωρίζουν η μπαρουταποθήκη και ένα ιστορικό κυπαρίσσι. Η πυριτιδαποθήκη υπήρχε πριν το 1866, και σύμφωνα με μαρτυρίες περιηγητών, στο θολωτό αυτό τμήμα που έχει ισχυρούς τοίχους, οι μοναχοί φύλασσαν πιθάρια από κρασιά. Σε αυτό ακριβώς το σημείο, διαδραματίστηκε σαν σήμερα το 1866, η ανατίναξη που συντάραξε όχι μόνο τη μεγαλόνησο αλλά και ολόκληρο τον κόσμο. Οι τουρίστες που βρίσκονται μπροστά μας, κοιτάζουν με δέος κάτω.
Στο βάθος του διαδρόμου, υπάρχει μια επιγραφή, "Αυτή η φλόγα π' άναψε μέσα εδώ στην κρύπτη κι απ' άκρου σ' άκρο φώτισε τη δοξασμένη Κρήτη ήτονε φλόγα του Θεού μέσα εις την οποίαν Κρήτες ολοκαυτώθηκαν για την ελευθερίαν". Έξω από την μπαρουταποθήκη, μεταξύ των δέντρων που σώζονται σήμερα στη Μονή, είναι και ένα αιωνόβιο κυπαρίσσι, που η όψη του επιβεβαιώνει τα μαρτύρια που πέρασε μαζί με τους ήρωες του 1866. Στον κορμό του, διακρίνεται ακόμη σφηνωμένο βλήμα τουρκικού πυροβόλου. Στα πυκνά κλαδιά του λέγεται πως σώθηκε ένας Κρητικός πολεμιστής, ενώ εκεί βρέθηκε και το εικόνισμα των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης.

Η περιγραφή του τόπου μέσα από την ιστορία

Από μια περίοδο 450 χρόνων βενετσιάνικης δουλείας στην τουρκική που κράτησε 244 χρόνια, οι χριστιανοί της Κρήτης ζούσαν σε συνθήκες αθλιότητας και καταδυνάστευσης. Αναγκάζονταν ή να καταφύγουν σε όρη, σε δυσπρόσιτες περιοχές ή να γίνουν μωαμεθανοί. Ο κρητικός λαός, μη μπορώντας να αντέξει τις πιέσεις, τους δυσβάσταχτους φόρους, τους αναγκαστικούς εξευτελισμούς και κυρίως, τα μαρτύρια και τους βασανισμούς, άρχισε να εξεγείρεται για την πίστη του, την ελευθερία του και την ένωση με την Ελλάδα.

Μερικά από τα κελιά των μοναχών

Παρά τις αναφορές που έκανε ο κρητικός λαός, στο νησί αποβιβάζονταν νέα τουρκικά στρατεύματα που προσπαθούσαν να καταπνίξουν την επανάσταση των Κρητών. Ο Μουσταφά πασάς συνέχιζε παρά τις αντιδράσεις, την προέλαση, επεκτείνοντας τη διαδρομή του προς το Ρέθυμνο, καίγοντας, καταστρέφοντας και σκοτώνοντας όποιον έβρισκε μπροστά του. Στο πέρασμα του τουρκικού στρατού, καταστρέφονταν άνθρωποι, ζώα, χωριά, ναοί.
Όλοι οι ναοί των πόλεων είχαν μεταβληθεί σε τζαμιά, αποθήκες ή στάβλους αγάδων, ενώ στους χριστιανούς επιτρεπόταν να έχουν μόνο μικρούς ναούς σε απομακρυσμένες τοποθεσίες, χωρίς καμπάνες, επειδή, όπως έλεγε η απόφαση του ιεροδικαστή, οι καμπάνες ενοχλούσαν τον ύπνο των νεκρών. Οι ίδιοι έβγαζαν ακόμη και τα ζωγραφισμένα μάτια των αγίων στα εξωκκλήσια των υπόδουλων για να δείξουν το μίσος που έτρεφαν για τους γενναίους του τόπου.

Η θυσία του Αρκαδίου στις 9 Νοεμβρίου του 1866

Η Μονή, που είχε γίνει πεδίο ξεσηκωμού λίγες ημέρες πριν την 9η Νοέμβρη, οδηγεί τους Τούρκους με 15000 στρατό και 30 κανόνια τα ξημερώματα της ίδιας ημέρας μπροστά στο Αρκάδι. 964 άνθρωποι που είχαν καταφύγει εκεί, διακατέχονταν από τον φόβο της εκδίκησης για τον ξεσηκωμό τους. Όταν ξημέρωσε η 9η Νοέμβρη, το μοναστήρι τρανταζόταν ήδη από τα κανόνια. "Οι απεγνωσμένες φωνές των γυναικόπαιδων, ο μεγάλος κρότος των κανονιών και οι άγριοι αλαλαγμοί των Τούρκων συγκλόνιζαν τους τοίχους, το ναό και τα κτίσματα", όπως περιγράφεται στο βιβλίο της "Ιεράς Μονής Αρκαδίου".
Κρητικά μαχαίρια, λόγχες, γιαταγάνια και άλλα αιχμηρά αντικείμενα κτυπούν αδυσώπητα τους επιδρομείς. Προς το απόγευμα της 9ης Νοέμβρη, εξαντλούνται οι σφαίρες των αμυνομένων και οι Τούρκοι ανοίγουν μια τρύπα κοντά στην είσοδο, απ' όπου μπαίνουν στην αυλή με άγριους πολεμικούς αλαλαγμούς ώστε η γιγαντομαχία μεταφέρεται εκεί σώμα με σώμα. Οι γυναίκες, οι γέροντες, τα παιδιά και οι ελαφρά τραυματισμένοι τρέχουν έξαλλοι, με οδηγίες του ηγουμένου, στην πυριτιδαποθήκη για την τελευταία θυσία και για να μην πιαστούν ζωντανοί. Όπως έλεγε ο ίδιος, "Όσοι ζουν όταν θα μπουν οι Τούρκοι να τρέξουν στην μπαρουταποθήκη για να δώσουν φωτιά στο μπαρούτι και να θυσιαστούν, να μην πιαστούν ζωντανοί".

Ο Κωνσταντίνος Γιαμπουδάκης που προχωρεί στην πυρπόληση των μαχητών για να αποφευχθεί η παράδοση τους στους Τούρκους

Στην είσοδο της πυριτιδαποθήκης, οι Τούρκοι προσπαθούν με πυρά και λοστούς να σπάσουν την πόρτα, να μπουν και να σφάξουν τους χριστιανούς. Τότε, ένας ήρωας μαχητής από τους εγκλείστους, ο Κωνσταντίνος Γιαμπουδάκης, μετά από προσυνεννόηση με τον ηγούμενο και την ομόφωνη γνώμη των εγκλείστων, χτυπά το βαρέλι με την μπαρούτη και μια πύρινη λάμψη ξεπετάχτηκε. Κορμιά, κεφάλια, πέτρες, βαρέλια και χώματα εκσφενδονίστηκαν στον αέρα και πέφτοντας, βρέθηκαν σε ένα παράξενο ανακάτωμα. Σε ειδικό μουσείο, φυλάσσεται μέχρι σήμερα, η πλεξούδα μίας κοπέλας που βρέθηκε στα ερείπια μετά την ανατίναξη.
Ο επίλογος, τραγικός. Από τους 964 Κρήτες οι 864 σκοτώθηκαν, σφαγιάστηκαν, αποκεφαλίστηκαν ή ανατινάχτηκαν στον αέρα, 114 άνδρες και γυναίκες πιάστηκαν αιχμάλωτοι και 3 ή 4 διέφυγαν. Από τους Τούρκους στρατιώτες σκοτώθηκαν πάνω από 1500 και τραυματίστηκαν τουλάχιστον 3000. Ανάμεσα στις ηρωικές μορφές του αγώνα, ο ηγούμενος Γαβριήλ Μαρινάκης, ο Φρούραρχος της Μονής, Ιωάννης Δημακόπουλος και η εμψυχώτρια των πολεμιστών, Χαρίκλεια Δασκάλακη που κατάφερε να σωθεί.

Σε απόσταση 60 μ. από τη Μονή, φυλάσσονται κρανία των ηρώων

Δυτικά της Μονής και σε απόσταση περίπου 60 μέτρων, βρίσκεται ένα μικρό κτίριο, το Ηρώον, όπου διατηρούνται τα οστά πολλών υπερασπιστών. Στην προθήκη, φυλάσσονται κρανία που φέρουν ρωγμές από τη γιγαντομαχία. Σχετική επιγραφή αναφέρει, "Ουδέν ευγενέστερον και ενδοξώτερον του υπέρ πίστεως και πατρίδος θνήσκειν πυρ δε και ξίφος και τα πάντα χάριν τούτων αψηφείν". Παλιά, το ίδιο κτίριο ήταν ανεμόμυλος. Η σημερινή του μορφή ως οστεοφυλάκιο δόθηκε το 1910.

Το Ηρώον με τα κρανία των μαχητών

Σαν σήμερα, πριν 148 χρόνια, ένας ηγούμενος σε στάση προσευχής κάνει τον σταυρό του λίγο πριν την ανατίναξη, “Παιδιά μου, θάνατος δεν υπάρχει. Ας πολεμήσωμεν ηρωικά κι ας πάμε στον Πλάστη μας με καθαρό μέτωπο. Ζήτω ο πόλεμος! Ζήτω η ελευθερία!” ...
πηγή